MUZYKA, TANIEC, RYTUAŁ - Przegląd filmów dokumentalnych o Wyspach Zielonego Przylądka

Batuque (Batuque. A Alma de um Povo), reż. Julio Silvão Tavares, 2007 (Portugalia)

Batuque jest gatunkiem muzycznym jak i rodzajem tańca, najstarszym i oryginalnym dla Wysp Zielonego Przylądka. Taniec jest wykonywany głównie przez kobiety, choć przy partiach muzycznych i wokalnych mogą uczestniczyć także mężczyźni. Batuque było odprawiane w ważnych dla społeczności  momentach i posiadało charakter rytualny. W czasach kolonialnych Kościół Katolicki zakazał praktyki Batuque ze względu na erotyczny a władze kolonialne były mu przeciwne ze względu z powodów dominujących w nim wpływów afrykańskich.  Mimo że,  obecnie rytuał  stracił już swoje sakralne znaczenia i często jest postrzegany jedynie jako forma taneczna i muzyczna, element folkloru wysp, tradycja Batuque jest dla wielu mieszańców Wysp Zielonego Przylądka wciąż żywa i stanowi nieodłączny element ich życia. Film Batuque opowiada właśnie o współczesnych  adeptach tego rytuału i ich pojmowaniu Batuque.

   

Kolá San Jon (Kolá San Jon é Festa di Kau Berdi), reż. Rui Simões, 2011 (Portugalia)

W latach 60 XX wieku pierwsza fala imigrantów z Wysp Zielonego Przylądka pojawiła się w stolicy portugalskiego imperium – Lizbonie.  Byli to głównie imigranci zarobkowi, ściągnięci przez portugalskie władze jako tania siła robocza, pracująca przy wielkich portugalskich inwestycjach publicznych. Nowi mieszkańcy Lizbony osiedlali się głównie na obrzeżach miasta w budowanych nielegalnie i własnymi siłami domach. Tak powstała jedna z najbardziej do dziś znanych dzielnic zamieszkała w większości przez imigrantów z Wysp Zielonego Przylądka  - Cova Moura. Owiana złą sławą, postrzegana jako jeden z głównych punktów na narkotykowej i przestępczej mapie Lizbony, jest przede wszystkim domem wielu ciężko pracujących rodzin, które nadal czują mocną więź z krajem, który opuścili kilka lub kilkanaście lat temu. Kultywują własne tradycje, mówią po kreolsku. Jednym z emblematycznych dla Wysp Zielonego Przylądka świąt jest Kolá San Jon. Odbywa się ono w dniach 23-25 czerwca i jest związane z katolickim świętym Janem Chrzcicielem.  W tych dniach odbywają się liczne procesje, peregrynacje figury świętego, którym towarzyszy erotyczny taniec, głos bębnów i różnego rodzaju gwizdawek. Procesjom akompaniują także liczne rekwizyty odwołujące się do tradycji kulturowej wysp i ich kolonialnej historii. W czasach kolonialnych ta ludowa, tradycyjna forma obchodzenia święta Jana Chrzciciela była zakazana.

Film opowiada o podróży grupy mieszkańców dzielnicy Cova Moura do rodzinnych stron aby po wielu latach odnowić kontakt z tradycją Kolá San Jon. Choć w Lizbonie corocznie odprawiają ten rytuał uważają, że tylko na Wyspach Zielonego Przylądka jest jego prawdziwe źródło i wzorzec.

  

Kontinuasom (Kontinuasom) reż. Óscar Martínez, 2009, 1’20 (Hiszpania)

Kontinuasom powstał w ramach projektu „Aluguer” przy kooperacji  Hiszpańskii i Wysp Zielonego Przylądka.  Celem filmu jest promocja i zachowanie kulturowej różnorodności i bogactwa Wysp Zielonego Przylądka.  Jest to pełnometrażowy dokument, który opowiada historię tancerki pracującej w  grupie Raiz di Polon. Beti otrzymuje propozycję wyjazdu do Lizbony, by tam rozwijać swoją karierę. Rozterki towarzyszące Beti są doświadczeniem wielu mieszkańców wysp, rozpiętych pomiędzy chęcią wyjazdu z kraju, w poszukiwaniu nowych możliwości i tęsknotą za krajem ojczystym. Historii Beti towarzyszy muzyczna podróż przez rozmaite gatunki muzyczne obecne na wyspach. W filmie występują min. Beti Fernandez, Prinzesito, Samira, Tambla, Celina Pereira, Toni Denti di Oro, Nasia Gómes, Codé Di Dona, Nha Valila, Lela Violao, Sema Lopi, Daniel Rendall, Mario Luzio, Cesárea Évora, Joao Branco, Bento Oliveira, Ferrogaita, Vadú, Grupo de danza raiz de Polon, Manu Preto, Grupo Tabanka Achada Grande, Grupo Batucadeiras Terrero, Lura, Tcheka, Sara Tavares, Nancy Vieira, Jennifer, Tony Tavares, Helio Santos, Rosy…