"Ce n'est pas du surréalisme"

Jerzy Skarżyński, Aspazja, 1962

18 marca 2011 w Galerii Olympia przy ul. Józefa 18 w Krakowie odbył się wernisaż wystawy "Ce n'est pas du surréalisme". Wystawa prezentowała sylwetki i twórczość dwóch surrealistów, rówieśników, żyjących na marginesach świata francuskiego surrealizmu. Prace Jerzego Skarżyńskiego w Galerii Olympia oraz film „Autografia”  w reżyserii  Miguel Gonçalves Mendes o życiu i twórczości Mario Cesariny a także mural stworzony przez SEPE tworzyły integralne części wystawy, inaugurującej działalność Fundacji Lusorizonte.

„Ce n’est pas du surréalisme”

Transformacja rzeczywistości, imersja w świat oniryzmu i eksploracja fantastycznych obrazów marzeń sennych stają się ponownie częstym wyborem współczesnych artystów. Gra konwencją i śmiałe korzystanie z katalogu nadrealnych środków nie są jednak równoznaczne z wstąpieniem do klubu surrealistów. Świat wyobraźni, jak fajka w przypadku René Magritte, nie jest tożsamy z polem płótna, szuka własnych, rozległych punktów odniesienia, przekracza wybraną estetykę dekonspirując jej często dziś spotykaną fasadowość. Wystawa Ce n'est pas du surréalisme cofa się zatem kilka lat wstecz i przypomina artystów, dla których surrealizm miał szerszy wymiar ideologiczny a sztuka była częścią kontinuum surrealistycznej rewolucji i filozofii.

Rówieśnicy, choć urodzeni na przeciwnych krańcach Europy, kształtowani przez odmienne kultury, hartowani przez różne historyczne wydarzenia. Oddaleni o setki kilometrów od francuskiej stolicy surrealizmu, na peryferiach surrealistycznego świata, czerpali szczodrze z tego źródła, najsłynniejsze hasło André Bretona „changer la vie!” realizując jednak odmiennymi metodami. Zdeklarowany surrealista, działacz i aktywista Mário Cesariny oraz artysta metafory i poezji praktycznej Jerzy Skarżyński, dla którego słowo surrealizm wydawało się nadmiernie zobowiązujące, wskazują na granice, wymiary i wieloaspektowość nurtu, który w swojej złożonej formie odchodzi już w zapomnienie, przekazując swoją estetyczną spuściznę młodemu pokoleniu artystów, jak SEPE, śmiało poszukujących alternatywnych światów i przełamujących zastany porządek codzienności, bez bagażu rewolucyjnych haseł i ideologii. /kurator Natalia Zawiejska/

Jerzy Skarżyński (1924-2004)

Malarz, scenograf, ilustrator, rysownik, miłośnik sztuki filmowej i pasjonat Jazzu (w latach 1947-48 prowadzi w Krakowie jazz-club, projektuje plakat do I Festiwalu Muzyki Jazzowej w Sopocie (1956 r.) poprzedzającego warszawskie Jazz Jamboree). W 1941 roku rozpoczął naukę w Kunstgewerbeschule w Krakowie, której studentami w tym samym czasie byli min.: Jerzy Kujawski, Marek Rostworowski, Zofia Gutkowska, Jerzy Nowosielski, Lidia Minticz, Adam Hoffmann, Mieczysław Voit, Wojciech Jerzy Has i Zbigniew Cybulski. W latach powojennych (1948-58) razem z Lidią Minticz tworzył oprawę scenograficzną i kostiumograficzną dla licznych spektakli Teatru Groteska a po przenosinach do Teatru Starego (1958 r.) z żoną Lidią Minticz-Skarżyńską stali się autorami wielu niezapomnianych kreacji scenograficznych a także projektów kostiumów w spektaklach min. Konrada Świnarskiego, Zygmunta Hübnera czy Jerzego Jarockiego. Jerzy Skarżyński był niewyczerpaną twórczą maszyną: współpracował z krakowskim „Przekrojem” (1951-59 r.), rysował komiksy tj.: „Janosik” (1974 r.) do tekstu Tadeusza Kwiatkowskiego, „Fantomas przeciw wielonarodowym wampirom” (1979 r.) Julio Cortazara, „P.E” - nigdy nie wydana historia rysownika i ożywionej przez niego lalki. Jest autorem niewyobrażalnej ilości ilustracji książkowych i kilkunastu plakatów filmowych, teatralnych i kabaretowych. Pokoleniom kinomanów znany jest przede wszystkim z onirycznych scenografii i kostiumów „Sanatorium pod Klepsydrą” (1973 r.) i „Rękopisu znalezionego w Saragossie” (1965 r.) w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa, choć to nie jedyne realizacje filmowe w których brał udział (min.: „Wspólny pokój”, reż. Wojciech Jerzy Has (1959 r.), reż. Wojciech Jerzy Has „Rozstanie” (1960 r.), „Historia żółtej ciżemki” reż. Sylwester Chęciński (1961 r.), „Lalka” reż. Wojciech Jerzy Has (1968 r.), „Ostatni liść”reż. Barbara Sas-Zdort (1972 r.)

Sam uważał się przede wszystkim za malarza (profesor krakowskiej ASP), był min.: członkiem Grupy Młodych Plastyków skupionej wokół Tadeusza Kantora, sekcji malarskiej Klubu Młodych Artystów i Naukowców i II Grupy Krakowskiej.

Mário Cesariny (1923-2006)

Portugalski poeta, artysta a także autor polemik, antologii, archiwista ruchu surrealistycznego w Portugalii. Po studiach w Lizbonie, w drugiej połowie lat czterdziestych wyjechał do Paryża, gdzie uczył się w szkole Académie de la Grande Chaumière. W tym czasie doszło do spotkania z Andre Bretonem, który wywarł duży wpływ na dalsze życie Mário Cesariny. W 1947 r. Cesariny wrócił do Portugalii i zintegrował lizbońskie środowisko artystyczno-intelektualne tworząc Grupę Surrealistów (Grupo Surrealista) a nieco później grupę Surrealiści (Os Surrealistas), którzy obok propagowania surrealistycznej rewolucji stawali w opozycji do dominującego wtedy w Portugalii neorealizmu a przede wszystkim manifestowali swoją niezgodę na reżym Salazara. I Wystawa Surrealistów w Lizbonie odbyła się w roku 1949, ignorowana i bojkotowana przez salazarowską prasę szybko rozbudziła zainteresowanie tajnej policji PIDE uczestnikami ruchu, w konsekwencji prześladowanymi a nawet eliminowanymi, co ostatecznie doprowadziło do rozbicia i rozproszenia portugalskich surrealistów.

"Corpo Visível" (1950), "Manual de Prestidigitação" (1956), "Pena Capital", "Nobilíssima Visão" (1959), "Antologia Surrealista do Cadáver Esquisito" (1961), "A Cidade Queimada" (1965), "Burlescas, Teóricas e Sentimentais" (1972), "Primavera Autónoma das Estradas" (1980), "O Virgem Negra. Fernando Pessoa Explicado às Criancinhas Nacionais & Estrangeiras por M.C.V." (1989) e "Titânia" (1994) stanowią trzon twórczości literackiej Mária Cesariny. Na polu malarskim był twórcą obdarzonym niezwykłą wyobraźnią i pomysłowością. Obok rysunków, obrazów na płótnie, kolaży, asamblaży, preferował własne techniki twórcze: soprografie (powstające poprzez rozprowadzanie farby przy pomocy oddechu), aquamoty (grę rozlanej wody na tuszu), sismofigury (dziurawienie papieru poprzez najeżdżanie na niego samochodem). Łączył ogromną erudycję i niezwykłe poczucie humoru z nieograniczonym światem własnej wyobraźni. Lizboeta, miłośnik lizbońskich kawiarni i wnikliwy obserwator portugalskiej ulicy, ze smutkiem komentował zmierzch dawnego, barwnego, szalonego życia portugalskiej stolicy, podsumowując w ten sposób fiasko surrealistycznej rewolucji.

                                         

„Autografia” reż. Miguel Gonçalves Mendes

  

SEPE (ur. 1982 r.)

Rysownik, grafik, ilustrator, malarz. Publikował w magazynach „Brain Damage”, „Hiro”, „DosDedos”, „Extremium”, „Ślizg”, „Blazing Magazine” (Francja), „Graphotism” (Wielka Brytania). Realizował zlecenia m.in. dla „Gazety Wyborczej”, Collegium Civitas, 3M, Pilkington Polska, Nike. Bierze udział w licznych festiwalach: „Europe XXI” Lille 2009, „Inspiracje” Międzynarodowy Festiwal Sztuki Szczecin 2009, „Secret Wars” Glasgow/Malmo/Bristol/ Warszawa 2010. Od połowy lat 90-tych związany jest ze street artem. Jego prace można zobaczyć na murach takich miast jak: Monachium, Oslo, Praga, Berlin, Lille, Warszawa, Gdańsk, Łódź, Wrocław. Jest absolwentem Wydziału Grafiki i Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi (dyplom w 2008 roku pod kierunkiem prof. S. Iwańskiego) oraz Wydziału Architektury Krajobrazu na SGGW w Warszawie.

Wernisaż 
/fot. Kasia Koniarz/

Reportaż z wystawy


/zrealizowany dzięki Oli Kułakowskiej i firmie On Production/

Prasa

Gazeta Wyborcza "Co jest grane", 18 marca 2011

Dziennik Polski, 19 marca 2011

Gazeta Krakowska, 25 marca 2011